Co by było, gdyby Saska Kępa była po lewej, a nie po prawej stronie Wisły?

Głupie pytanie, powiecie. Otóż nie. Saska Kępa, zwana inaczej Kępą Solecką to teren dawniej należący do lewego brzegu Wisły, oddzielony od niego prawdopodobnie już w średniowieczu. Początkowo ta kępa wiślana była związana z Solcem (stąd Kępa Solecka) osadą targową w lewobrzeżnej Warszawie.

Saska Kępa (źródło: Wikipedia)

Ze względu na częste wylewy Wisły i jej wyspiarski charakter, Kępa nie była dobrym miejscem do życia i dlatego nie miała stałych mieszkańców. Na początku XVII wieku osiedlili się tu uchodźcy holenderscy i od tej pory Kępę Solecką nazywano Olendry lub Kępą Holenderską. Od XVIII wieku zwaną ją Saską, ponieważ to stąd atakowały stolicę wojska saskie w walce o tron ze Stanisławem Leszczyńskim. W 1735 roku August II wziął Kępę od magistratu w dzierżawę, później zaś magistrat przekazał ją w wieczystą dzierżawę rodzinie Habelmanów. Rozprzedali oni grunty drobnym kolonistom. To czas dynamicznego rozwoju Saskiej Kępy, która stała się dla mieszkańców Warszawy czymś w rodzaju parku ludowego i przez cały XIX wiek aż do I wojny światowej była celem masowych letnich wycieczek. Koloniści założyli liczne restauracje, kręgielnie, piwiarnie, huśtawki i karuzele, które do wojny cieszyły się wielkim powodzeniem. Saska Kępa już wcześniej była ważnym punktem w przeprawie przez Wisłę, a jej rozwój wymusił powstanie stałych połączeń.  Na wyspę i z powrotem przewoziły Warszawian łodzie cumujące stale przy obu brzegach. Z Pragi na Kępę wiódł most, który powstał na jednej z odnóg Wisły, jak piszą Marek Ostrowski i Lech Królikowski w opracowaniu Rozwój przestrzenny Warszawy, znajdował się on na przedłużeniu obecnej ulicy Kępnej, która w nazwie zachowała ślad dawnej funkcji związanej z komunikacją z wyspą. Rozpoczęte pod koniec XIX wieku prace regulacyjne Wisły przyczyniły się do zabezpieczenia lewo- i prawobrzeżnego powiśla od powodzi. To właśnie w czasie tych robót ostatecznie zostało odcięte od głównego nurtu wschodnie ramię rzeki, co spowodowało trwałe przyłączenie Saskiej Kępy do prawego brzegu, którego stała się częścią. Wtedy też przeznaczono te tereny pod zabudowę. O tej przeszłości Saskiej Kępy świadczy fragment pochodzący z Gawęd warszawskich Franciszka Galińskiego:

Często jednak Kępa ta pokrywa się mgłami (…) Wilgoć ta tłumaczy się niskim położeniem i tym, że Saska Kępa oderwana została w początku XV wieku od wsi Solec przez Wisłę, która zmieniła koryto płynąc dawniej przez dzisiejsze jezioro Kamionkowskie, a później po wielkim wylewie wiosennym, odbierając teraźniejsze mniej więcej łożysko.

Na zdjęciu widać, jak dawniej biegł nurt Wisły, Saska Kępa jest „doklejona” do prawego brzegu. (Google Maps)

Szczególne znaczenie Saskiej Kępy w przestrzeni miasta w XVIII i XIX wieku skończyło się wraz otwarciem mostu Poniatowskiego i jej rozbudową na początku XX wieku.

Iza Kieszek